តុលាការបាននិយាយថា អាជ្ញាធរក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់បានប្រហារជីវិតបុរសបីនាក់ដែលត្រូវបានកាត់ទោសប្រហារជីវិត ពាក់ព័ន្ធនឹងការតវ៉ាប្រឆាំងនិងរដ្ឋាភិបាលកាលពីឆ្នាំមុន។
អ្នកទាំងបីត្រូវបានកាត់ទោសពីបទជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការវាយប្រហារដោយការបាញ់ប្រហារដែលបានសម្លាប់បុគ្គលិកសន្តិសុខបីនាក់នៅ Isfahan កាលពីខែវិច្ឆិកា។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិនិយាយថា ពួកគេត្រូវបានកាត់ទោសដោយអយុត្តិធម៌ និងត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាធ្វើទារុណកម្មលើសកម្រឹត។
មនុស្សរាប់សិបនាក់ទៀតត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាត្រូវបានកាត់ទោសប្រហារជីវិត ហើយមនុស្សមួយចំនួនរងការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្ម។ ការតវ៉ាបានរីករាលដាលពាសពេញសាធារណៈរដ្ឋឥស្លាម បន្ទាប់ពីការស្លាប់នៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងរបស់ Mahsa Amini ដែលជាស្ត្រីជនជាតិKurdish មានអាយុ 22 ឆ្នាំដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយប៉ូលីសព្រហ្មទណ្ឌក្នុងទីក្រុង Tehran កាលពីខែកញ្ញាពីបទ ពាក់កន្សែងក្រោមក្បាល (hijab) របស់នាង “មិនត្រឹមត្រូវ” ។
ចំនែកអ្នកទោសបីទៀតគឺត្រូវបានប្រហារជីវិតកាលពីថ្ងៃសុក្រ ពួកគេទាំងនោះត្រូវបានចាប់ខ្លួនបន្ទាប់ពីការតវ៉ានៅកណ្តាលទីក្រុង Isfahan កាលពីថ្ងៃទី 16 ខែវិច្ឆិកា។ ពេលនោះជាអំឡុងពេលដែលសមាជិកកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ Basij ពីរនាក់ និងមន្ត្រីប៉ូលីសម្នាក់ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចាប់ខ្លួន។
ប្រភពបានប្រាប់ Amnesty International ថា បុរសទាំងនោះត្រូវបានគេចាប់បង្ខំ បន្ទាប់មកធ្វើទារុណកម្ម និងបង្ខំឱ្យធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ប្រមាថ ដែលបង្កើតជាមូលដ្ឋាននៃសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។
នៅក្នុងសារជាសំឡេងមួយពីខាងក្នុងពន្ធនាគារ Dastgerd ដែលជាកន្លែងដែល ឃុំខ្លួន Kazemi ដែលជាអ្នកទោសទីមួយបុរសទាំងបីនាក់ត្រូវបានគេឮនិយាយថា “ខ្ញុំស្បថចំពោះព្រះថាខ្ញុំគ្មានកំហុសទេ ខ្ញុំមិនមានអាវុធដើម្បីតវានោះទេប៉ុន្តែ [កងកម្លាំងសន្តិសុខ] នៅតែបន្តវាយដំ រហូតដល់អ្នកទោសនោះទ្រាំលែង បន្ទាប់មកក៏សារភាពតាមការចង់បានរបស់ពួកគេ។ អ្នកទោសរូបនោះបានបន្តទៀតថា “ខ្ញុំបាននិយាយអ្វីដែលពួកលោកចង់បានរួចហើយ សូមមេត្តាទុកគ្រួសាររបស់ខ្ញុំឱ្យរស់រៀនមានជីវិតផង”។
ចំណែកតុលាបានកាត់ទោស អ្នកទោសរូបនោះ Kazemi និងបុរសពីរនាក់ទៀតពីបទ “ខ្មាំងសត្រូវនឹងព្រះ” ជាការចោទប្រកាន់សន្តិសុខជាតិដែលបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់លាស់ ហើយបានកាត់ទោសប្រហារជីវិតពួកគេនៅក្នុងខែមករាឆ្នាំ 2020 បន្ទាប់ពីអ្វីដែលសកម្មជនបាននិយាយថាជាការកាត់ក្តីរយៈពេលត្រឹមតែ 4 ថ្ងៃ។
យោងតាមមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សនៅអ៊ីរ៉ង់ (CHRI) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ពួកគេត្រូវបានបដិសេធនូវសមត្ថភាពក្នុងការរៀបចំការការពារត្រឹមត្រូវ ព្រះរាជអាជ្ញាពឹងផ្អែកលើ “ការសារភាព” ដោយបង្ខំ ហើយការចោទប្រកាន់នេះត្រូវបាន “ប្រេះឆាជាមួយនឹងភាពមិនប្រក្រតីដែលបង្ហាញថា នេះជាករណីដែលមានហេតុផលនយោបាយ។ “។
លោកស្រី Diana Eltahawy នាយករងមជ្ឈិមបូព៌ារបស់អង្គការលើកលែងទោសបាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា “ការប្រើប្រាស់ទោសប្រហារជីវិតបុរសទាំង3នាក់នោះ គឺជាទង្វើនៃការសងសឹកយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ប្រឆាំងនឹងក្រុមបាតុករក្នុងជំនាន់មួយដ៏ក្លាហាន សម្រាប់ការទាមទារយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ក្នុងរយៈពេលប្រាំពីរខែកន្លងមកនេះ”។ .
“លក្ខណៈដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលដែលការកាត់ក្តី និងការកាត់ទោសអ្នកតវ៉ាទាំងនេះត្រូវបានតាមដានយ៉ាងរហ័សតាមរយៈប្រព័ន្ធតុលាការរបស់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ចំពេលមានការប្រើប្រាស់នូវ “ចម្លើយសារភាព” ដែលខូចគុណភាព កំហុសនីតិវិធីធ្ងន់ធ្ងរ និងកង្វះភស្តុតាង។ ការមិនយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត និងការកាត់ក្តីដោយយុត្តិធម៌» របស់ប្រទេសអ៊ីរ៉ុង។
អ៊ីរ៉ង់បានបើកការបង្ក្រាបយ៉ាងខ្លាំងលើការតវ៉ា ដោយបង្ហាញពីការធ្វើបាតុកម្មដោយគ្មានភស្តុតាងថាជាការរួមគំនិតក្បត់ដែលគាំទ្រដោយបរទេស។ ក្រុមបាតុករបាននិយាយថា ពួកគេធុញទ្រាន់បន្ទាប់ពីការគាបសង្កត់ជាច្រើនទសវត្សរ៍ និងអភិបាលកិច្ចមិនល្អ។ សេដ្ឋកិច្ចរបស់អ៊ីរ៉ង់បានធ្លាក់ក្នុងភាពតានតឹងចាប់តាំងពីអាមេរិកបានដកខ្លួនជាឯកតោភាគីពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរឆ្នាំ ២០១៥ និងបានស្ដារទណ្ឌកម្មដែលខូចខាត។
លោក Robert Malley បេសកជនអាមេរិកប្រចាំប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ បាននិយាយប្រឆាំងនឹងការប្រហារជីវិតដែលជិតមកដល់នៃបុរសទាំងបីដោយហៅវាថា “ជាការគំរាមកំហែងដល់សិទ្ធិមនុស្ស និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ទាំងអស់” ដែលបង្ហាញថារដ្ឋាភិបាល “មិនបានរៀនសូត្រអ្វីពីការតវ៉ា” ។
“សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងបន្តឈរជាមួយប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ យើងកំពុងសម្របសម្រួលយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្ត និងដៃគូរបស់យើង ដើម្បីលាតត្រដាង និងប្រឈមមុខនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សឥតឈប់ឈររបស់របបអ៊ីរ៉ង់” លោក Malley បានសរសេរនៅលើ Twitter កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។
មនុស្សជាង 500 នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលនៃការតវ៉ាជាច្រើនខែ រួមទាំងសមាជិកជាច្រើននៃកងកម្លាំងសន្តិសុខផងដែរ។ មនុស្សប្រហែល 19,000 នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ទោះបីជាមនុស្សជាច្រើនត្រូវបានដោះលែងក៏ដោយ។
អ៊ីរ៉ង់គឺជាអ្នកប្រហារជីវិតឈានមុខគេមួយក្នុងពិភពលោក យ៉ាងហោចណាស់មនុស្ស 582 នាក់ត្រូវបានប្រហារជីវិតនៅឆ្នាំ 2022 កើនឡើងពី 333 នាក់កាលពីឆ្នាំមុន។ ការកើនឡើងនៃការប្រហារជីវិត រាប់បញ្ចូលទាំងការបំពានគ្រឿងញៀន និងការចោទប្រកាន់មិនច្បាស់លាស់នៃ “សត្រូវប្រឆាំងនឹងព្រះ” និង “ការរីករាលដាលអំពើពុករលួយនៅលើផែនដី” បានទាក់ទាញការរិះគន់ពីមន្ត្រីអង្គការសហប្រជាជាតិ និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស។
ប្រធានសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិលោក Volker Türk កាលពីសប្តាហ៍មុនបានសម្តែងការខកចិត្តចំពោះអ្វីដែលលោកហៅថា “ចំនួនដ៏គួរឱ្យភ័យខ្លាចនៃការប្រហារជីវិត” នៅឆ្នាំនេះនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់។
លោកបានដកស្រង់ប្រភពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលថាយ៉ាងហោចណាស់មនុស្ស 209 នាក់ត្រូវបានគេសម្លាប់រហូតមកដល់ពេលនេះ ច្រើនជាង 10 នាក់ក្នុងមួយសប្តាហ៍ ដែលភាគច្រើនជាបទល្មើសទាក់ទងនឹងគ្រឿងញៀន ដោយហៅវាថាជា “កំណត់ត្រាដ៏គួរឱ្យស្អប់ខ្ពើម” នៃប្រទេសអ៊ីរ៉ុង។