កាលពីថ្ងៃទី 09 ខែសីហា ឆ្នាំ 2023 យោងតាមទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានរ៉យទ័របានឲ្យដឹងថា ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Ferdinand Marcos Jr កាលពីថ្ងៃពុធ បានបដិសេធមិនធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយប្រទេសចិន ដើម្បីដកនាវាចម្បាំងចេញពីមូលដ្ឋាន ដែលបម្រើការជាបន្ទាយយោធា នៅឯសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះទេ ដោយបាននិយាយថា ប្រសិនបើធ្លាប់មានកិច្ចព្រមព្រៀងបែបនេះ វាគួរតែត្រូវបានចាត់ទុកជាការអសារបង់។
ប្រទេសហ្វីលីពីនបានរក្សាកងទ័ពមួយចំនួននៅលើសមរភូមិសង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ Sierra Madre នៅឯទីប្រជុំជន Thomas Shoal ទីពីរ ដែលទីក្រុងម៉ានីលស្គាល់ថាជាច្រាំងថ្ម Ayungin វាមានទីតាំងនៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខ (EEZ) ចម្ងាយប្រហែល 200 ម៉ាយ។
ប្រទេសចិនកាលពីថ្ងៃច័ន្ទបានចោទប្រកាន់ហ្វីលីពីន ពីការបដិសេធចំពោះការសន្យាដែលបានធ្វើឡើង ” យ៉ាងច្បាស់ ” ក្នុងការដកកប៉ាល់ដែលត្រូវបានផ្អាកកាលពីឆ្នាំ 1999 ដើម្បីពង្រឹងការទាមទារទឹកដីរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់មួយក្នុងចំណោមតំបន់ដែលមានការប្រកួតប្រជែងបំផុតរបស់ពិភពលោក។
លោក Ferdinand Marcos Jr បាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាវីដេអូថា “ខ្ញុំមិនដឹងពីការរៀបចំ ឬកិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយដែលហ្វីលីពីននឹងដកចេញពីទឹកដីរបស់ខ្លួននោះទេ”។
“តែបើអ្នកឱ្យខ្ញុំបន្តទៅមុខទៀត ប្រសិនបើមានកិច្ចព្រមព្រៀងបែបនេះ ខ្ញុំនឹងលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងនោះឥឡូវនេះតែម្តង”។
លោក Jonathan Malaya ជំនួយការអគ្គនាយកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិ មុននេះ បានជំទាស់នឹងប្រទេសចិន ក្នុងការផលិតភស្តុតាងនៃការសន្យា។
លោកបានបន្តថា៖ «សម្រាប់ចេតនា និងគោលបំណងទាំងអស់ វាជាការស្រមៃរបស់ប្រទេសចិនតែប៉ុណ្ណោះ»។
ចំនែកឯស្ថានទូតចិននៅទីក្រុងម៉ានីលបាននិយាយថាខ្លួនមិនមានការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញរឿងនេះទេ។
ប្រទេសចិន និងហ្វីលីពីនបានជាប់គាំងអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ក្នុងការប្រឈមមុខដាក់គ្នានៅមាត់ច្រាំង ដែលជាចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃសៅរ៍។ ប្រទេសហ្វីលីពីនបានចោទប្រកាន់ឆ្មាំឆ្នេរសមុទ្ររបស់ប្រទេសចិនថា បានប្រើប្រាស់ កាណុងបាញ់ទឹក ដើម្បីរារាំងបេសកកម្មផ្គត់ផ្គង់ឡើងវិញទៅកាន់ Sierra Madre ។
លោក Jonathan Malaya បាននិយាយថា ប្រទេសហ្វីលីពីន “បានប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការថែរក្សា” កប៉ាល់នៅលើច្រាំងថ្មចោទ ដោយបន្ថែមថា វាគឺជា “និមិត្តសញ្ញានៃអធិបតេយ្យភាពរបស់យើងនៅក្នុងច្រាំងថ្មចោទ ដែលមានទីតាំងនៅ EEZ របស់យើង” ។
EEZ បានផ្តល់សិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសមួយដល់ជលផល និងធនធានធម្មជាតិក្នុងចម្ងាយ 200 ម៉ាយពីឆ្នេរសមុទ្ររបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែវាមិនបញ្ជាក់ពីអធិបតេយ្យភាពលើតំបន់នោះទេ។
ហ្វីលីពីនបានឈ្នះ ប្រទេសចិន ដោយអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិ ក្នុងឆ្នាំ 2016 បន្ទាប់ពីសាលាក្តីមួយបាននិយាយថាការទាមទារដ៏ទូលំទូលាយរបស់ទីក្រុងប៉េកាំង ចំពោះអធិបតេយ្យភាពលើភាគច្រើននៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងមិនមានមូលដ្ឋានផ្លូវច្បាប់ រួមទាំងនៅទីប្រជុំជន Thomas Shoal ទីពីរផងដែរ។
ចិនបានសាងសង់កោះយោធា និងមនុស្សបង្កើតនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយការទាមទារអធិបតេយ្យភាពជាប្រវត្តិសាស្ត្រត្រួតលើគ្នាជាមួយ EEZs របស់ហ្វីលីពីន វៀតណាម ម៉ាឡេស៊ី ប្រ៊ុយណេ និងឥណ្ឌូនេស៊ី។
លោក Jay Batongbacal អ្នកជំនាញខាងដែនសមុទ្រនៅសកលវិទ្យាល័យហ្វីលីពីនបាននិយាយថា ការគ្រប់គ្រង Thomas Shoal មិនត្រឹមតែជាយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ប្រទេសចិនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាអាចជា “កន្លែងដ៏ល្អមួយផ្សេងទៀតដើម្បីសាងសង់មូលដ្ឋានយោធា” ។
