អ៊ឺរ៉ង់​ប្រហារជីវិត​មនុស្ស​បីនាក់​ជុំវិញ​ការ​តវ៉ា​ប្រឆាំង​និងរដ្ឋាភិបាល

តុលាការបាននិយាយថា អាជ្ញាធរក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់បានប្រហារជីវិតបុរសបីនាក់ដែលត្រូវបានកាត់ទោសប្រហារជីវិត ពាក់ព័ន្ធនឹងការតវ៉ាប្រឆាំងនិងរដ្ឋាភិបាលកាលពីឆ្នាំមុន។

អ្នក​ទាំង​បី​ត្រូវ​បាន​កាត់​ទោស​ពី​បទ​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​ក្នុង​ការ​វាយ​ប្រហារ​ដោយ​ការ​បាញ់​ប្រហារ​ដែល​បាន​សម្លាប់​បុគ្គលិក​សន្តិសុខ​បី​នាក់​នៅ Isfahan កាល​ពី​ខែ​វិច្ឆិកា។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិនិយាយថា ពួកគេត្រូវបានកាត់ទោសដោយអយុត្តិធម៌ និងត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាធ្វើទារុណកម្មលើសកម្រឹត។

មនុស្សរាប់សិបនាក់ទៀតត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាត្រូវបានកាត់ទោសប្រហារជីវិត ហើយមនុស្សមួយចំនួនរងការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្ម។ ការតវ៉ាបានរីករាលដាលពាសពេញសាធារណៈរដ្ឋឥស្លាម បន្ទាប់ពីការស្លាប់នៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងរបស់ Mahsa Amini ដែលជាស្ត្រីជនជាតិKurdish មានអាយុ 22 ឆ្នាំដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយប៉ូលីសព្រហ្មទណ្ឌក្នុងទីក្រុង Tehran កាលពីខែកញ្ញាពីបទ ពាក់កន្សែងក្រោមក្បាល (hijab) របស់នាង “មិនត្រឹមត្រូវ” ។

ចំនែកអ្នកទោសបីទៀតគឺត្រូវបានប្រហារជីវិតកាលពីថ្ងៃសុក្រ ពួកគេទាំងនោះត្រូវបានចាប់ខ្លួនបន្ទាប់ពីការតវ៉ានៅកណ្តាលទីក្រុង Isfahan កាលពីថ្ងៃទី 16 ខែវិច្ឆិកា។  ពេលនោះជាអំឡុងពេលដែលសមាជិកកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ Basij ពីរនាក់ និងមន្ត្រីប៉ូលីសម្នាក់ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចាប់ខ្លួន។

ប្រភពបានប្រាប់ Amnesty International ថា បុរសទាំងនោះត្រូវបានគេចាប់បង្ខំ បន្ទាប់មកធ្វើទារុណកម្ម និងបង្ខំឱ្យធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ប្រមាថ ដែលបង្កើតជាមូលដ្ឋាននៃសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។

នៅក្នុងសារជាសំឡេងមួយពីខាងក្នុងពន្ធនាគារ Dastgerd ដែលជាកន្លែងដែល ឃុំខ្លួន Kazemi ដែលជាអ្នកទោសទីមួយបុរសទាំងបីនាក់ត្រូវបានគេឮនិយាយថា “ខ្ញុំស្បថចំពោះព្រះថាខ្ញុំគ្មានកំហុសទេ ខ្ញុំមិនមានអាវុធដើម្បីតវានោះទេប៉ុន្តែ [កងកម្លាំងសន្តិសុខ] នៅតែបន្តវាយ​ដំ រហូតដល់អ្នកទោសនោះទ្រាំលែង បន្ទាប់មកក៏សារភាពតាមការចង់បានរបស់ពួកគេ។ អ្នកទោសរូបនោះបានបន្តទៀតថា “ខ្ញុំបាននិយាយអ្វីដែលពួកលោកចង់បានរួចហើយ សូមមេត្តាទុកគ្រួសាររបស់ខ្ញុំឱ្យរស់រៀនមានជីវិតផង”។

ចំណែកតុលាបានកាត់ទោស អ្នកទោសរូបនោះ Kazemi និងបុរសពីរនាក់ទៀតពីបទ “ខ្មាំងសត្រូវនឹងព្រះ” ជាការចោទប្រកាន់សន្តិសុខជាតិដែលបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់លាស់ ហើយបានកាត់ទោសប្រហារជីវិតពួកគេនៅក្នុងខែមករាឆ្នាំ 2020 បន្ទាប់ពីអ្វីដែលសកម្មជនបាននិយាយថាជាការកាត់ក្តីរយៈពេលត្រឹមតែ 4 ថ្ងៃ។

យោងតាមមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សនៅអ៊ីរ៉ង់ (CHRI) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ពួកគេត្រូវបានបដិសេធនូវសមត្ថភាពក្នុងការរៀបចំការការពារត្រឹមត្រូវ ព្រះរាជអាជ្ញាពឹងផ្អែកលើ “ការសារភាព” ដោយបង្ខំ ហើយការចោទប្រកាន់នេះត្រូវបាន “ប្រេះឆាជាមួយនឹងភាពមិនប្រក្រតីដែលបង្ហាញថា នេះជាករណីដែលមានហេតុផលនយោបាយ។ “។

លោកស្រី Diana Eltahawy នាយករងមជ្ឈិមបូព៌ារបស់អង្គការលើកលែងទោសបាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា “ការប្រើប្រាស់ទោសប្រហារជីវិតបុរសទាំង3នាក់នោះ គឺជាទង្វើនៃការសងសឹកយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ប្រឆាំងនឹងក្រុមបាតុករក្នុងជំនាន់មួយដ៏ក្លាហាន សម្រាប់ការទាមទារយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ក្នុងរយៈពេលប្រាំពីរខែកន្លងមកនេះ”។ .

“លក្ខណៈដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលដែលការកាត់ក្តី និងការកាត់ទោសអ្នកតវ៉ាទាំងនេះត្រូវបានតាមដានយ៉ាងរហ័សតាមរយៈប្រព័ន្ធតុលាការរបស់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ចំពេលមានការប្រើប្រាស់នូវ “ចម្លើយសារភាព” ដែលខូចគុណភាព កំហុសនីតិវិធីធ្ងន់ធ្ងរ និងកង្វះភស្តុតាង។ ការមិនយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត និងការកាត់ក្តីដោយយុត្តិធម៌» របស់ប្រទេសអ៊ីរ៉ុង។

អ៊ីរ៉ង់​បាន​បើក​ការ​បង្ក្រាប​យ៉ាង​ខ្លាំង​លើ​ការ​តវ៉ា ដោយ​បង្ហាញ​ពី​ការ​ធ្វើ​បាតុកម្ម​ដោយ​គ្មាន​ភស្តុតាង​ថា​ជា​ការ​រួម​គំនិត​ក្បត់​ដែល​គាំទ្រ​ដោយ​បរទេស។ ក្រុមបាតុករបាននិយាយថា ពួកគេធុញទ្រាន់បន្ទាប់ពីការគាបសង្កត់ជាច្រើនទសវត្សរ៍ និងអភិបាលកិច្ចមិនល្អ។ សេដ្ឋកិច្ច​របស់​អ៊ីរ៉ង់​បាន​ធ្លាក់​ក្នុង​ភាព​តានតឹង​ចាប់​តាំង​ពី​អាមេរិក​បាន​ដក​ខ្លួន​ជា​ឯកតោភាគី​ពី​កិច្ចព្រមព្រៀង​នុយក្លេអ៊ែរ​ឆ្នាំ ២០១៥ និង​បាន​ស្ដារ​ទណ្ឌកម្ម​ដែល​ខូច​ខាត។

លោក Robert Malley បេសកជនអាមេរិកប្រចាំប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ បាននិយាយប្រឆាំងនឹងការប្រហារជីវិតដែលជិតមកដល់នៃបុរសទាំងបីដោយហៅវាថា “ជាការគំរាមកំហែងដល់សិទ្ធិមនុស្ស និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ទាំងអស់” ដែលបង្ហាញថារដ្ឋាភិបាល “មិនបានរៀនសូត្រអ្វីពីការតវ៉ា” ។

“សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងបន្តឈរជាមួយប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ យើងកំពុងសម្របសម្រួលយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្ត និងដៃគូរបស់យើង ដើម្បីលាតត្រដាង និងប្រឈមមុខនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សឥតឈប់ឈររបស់របបអ៊ីរ៉ង់” លោក Malley បានសរសេរនៅលើ Twitter កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។

មនុស្សជាង 500 នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលនៃការតវ៉ាជាច្រើនខែ រួមទាំងសមាជិកជាច្រើននៃកងកម្លាំងសន្តិសុខផងដែរ។ មនុស្សប្រហែល 19,000 នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ទោះបីជាមនុស្សជាច្រើនត្រូវបានដោះលែងក៏ដោយ។

អ៊ីរ៉ង់​គឺ​ជា​អ្នក​ប្រហារជីវិត​ឈាន​មុខ​គេ​មួយ​ក្នុង​ពិភពលោក យ៉ាងហោចណាស់មនុស្ស 582 នាក់ត្រូវបានប្រហារជីវិតនៅឆ្នាំ 2022 កើនឡើងពី 333 នាក់កាលពីឆ្នាំមុន។ ការកើនឡើងនៃការប្រហារជីវិត រាប់បញ្ចូលទាំងការបំពានគ្រឿងញៀន និងការចោទប្រកាន់មិនច្បាស់លាស់នៃ “សត្រូវប្រឆាំងនឹងព្រះ” និង “ការរីករាលដាលអំពើពុករលួយនៅលើផែនដី” បានទាក់ទាញការរិះគន់ពីមន្ត្រីអង្គការសហប្រជាជាតិ និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស។

ប្រធានសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិលោក Volker Türk កាលពីសប្តាហ៍មុនបានសម្តែងការខកចិត្តចំពោះអ្វីដែលលោកហៅថា “ចំនួនដ៏គួរឱ្យភ័យខ្លាចនៃការប្រហារជីវិត” នៅឆ្នាំនេះនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់។

លោកបានដកស្រង់ប្រភពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលថាយ៉ាងហោចណាស់មនុស្ស 209 នាក់ត្រូវបានគេសម្លាប់រហូតមកដល់ពេលនេះ ច្រើនជាង 10 នាក់ក្នុងមួយសប្តាហ៍ ដែលភាគច្រើនជាបទល្មើសទាក់ទងនឹងគ្រឿងញៀន ដោយហៅវាថាជា “កំណត់ត្រាដ៏គួរឱ្យស្អប់ខ្ពើម” នៃប្រទេសអ៊ីរ៉ុង។